André Gide’nin Isabelle adlı eseri, 1911 yılında yayınlandı. Ülkemizde ise ilk baskısı eylül 2011’de Can Yayınları’ndan çıktı. Eser dilimize Fransızca aslından çevrilmiştir. Yazar, Isabelle ile 1947 yılında Nobel Edebiyat Ödülü almıştır. Isabelle, uzun zamandır okumak istediğim kitaplar arasındaydı ve sonuç olarak sayfa sayısı az ama hikayesi etkileyici bu eseri sevdim.
Quartfourche Şatosu ve Isabelle
André Gide, Isabelle adlı kısa romanda platonik bir aşkın hikayesini anlatır. Bu hikayeyi anlatırken bir ailenin parçalanmasını, ellerinden kayıp giden şatonun kaybı ile arkasında yatan ahlaki değerleri sorgular. Eser, Quartfourche Şatosu’nun yıkılma kararı ile başlar. Ve hayatının bir dönemini yapacağı araştırma sebebiyle bu şatoda geçiren Gérard kitabın anlatıcısıdır.
Şatodaki yaşantıdan bir hayli sıkılan Gérard, ülkesine geri dönmeye karar verir. Lakin evin küçük bireyi Casimir’in annesinin portresini Gérard’a göstermesi sonucu platonik aşk başlar. Gérard’ın gördüğü portre karşısında nutku tutulur. Adeta büyülenmişçesine hayran olur ve gitme kararından vazgeçer. Aile fertlerinin ketum tavrı ve Isabelle’in ismini asla zikretmemiş olmaları dikkatini çeker. Peki bu Isabelle ne yapmıştır da şatodan aforoz edilmiştir? Gérard çaresiz bir aşık olarak Isabelle hakkında aile fertlerinin ağzını yoklar. Lakin Isabelle’in bu köklü aileden gidişinin ardında çok büyük bir sır perdesi vardır. Ve Gérard fazla anlam yüklediği bu portrenin gizemini hayal kırıklığı ile öğrenir. André Gide, okuyucusuna görünüşe aldanmamak gerektiğini Gérard üzerinden vurgu yapar.
Romancı dostum, diyordum kendime, iş başında göreceğiz seni. Tasvir etmek! Haydi oradan! Önemli olan tasvir etmek değil, görünenin altındaki gerçeği keşfetmektir…
Isabelle, André Gide
Isabelle: Genel Görüşlerim
Eseri okurken ailenin kendi içinde parçalanmasını ve birbirlerine karşı hiçbir sevgi kırıntısının olmayışı dikkatimi çekti. Nitekim bu eserin en üzüldüğüm karakteri Casimir oldu. Küçük yaşında annesiz büyüyor olması ve katı kurallar altında bir papaz tarafından büyütülmesi içimi parçaladı. Tekdüze ve sakin yaşam süren aile bireyleri için Gérard’ın gelişi ani bir karar ve mutluluk kaynağı oldu. Şüphesiz ilk başta yadırgasa da Gérard’ın gelişine en çok Casimir sevindi ve aralarında güzel bir bağ kuruldu. Casimir’in masumane dost arayışı ile Gérard’ın Casimir’den annesiyle ilgili bilgi alma isteği olsa bu arkadaşlık güzeldi.
Geriye kalan hiçbir karakteri sevemedim. Buzdolabından hallice katı ve sevgiye dair hiçbir duygu emaresi göstermeyen ev halkının en azından Casimir’e karşı yumuşak olmasını dilerdim. Ahlak kumkuması görüşleri ile hiçbir taviz vermediler. Oysa isteseler hem bir çocuğa hem de şatoya sahip çıkabilirlerdi. Takındıkları tavır tam olarak “Başımıza bir felaket geldi, oturup yıkılmayı bekliyoruz.” tarzındaydı. İnsan hiç mi çabalayıp gayret etmez? Bu tepkisizlikleri beni deli etti. Isabelle’in hal ve hareketlerine gelinceye kadar bir dönüp kendilerini sorgulamalılardı.
Ne yazık ki! Sizden ayrılmamın daha doğru olacağını siz de hissediyorsunuzdur. Bir düşünün, geçen yıl sonbahara ailenizin yanında, Quartfourche’un rehaveti içinde uykuya dalmış, bir rüyaya tutulmuştum, şimdiyse o rüyadan uyanmış bulunuyorum. Elveda.
Isabelle, André Gide
André Gide ve Etkilediği Yazarlar
19. yüzyıl Fransız edebiyatının en önemli hümanist ve ahlakçı yazarı olan Gide, toplumun geniş kesimince benimsenen genel ahlak anlayışının karşısında cesurca durarak bireysel özgürlüklerin savunuculuğunu yaptı. Nitekim bu ahlak kavramı Isabelle adlı eserinde de karşımıza çıkar. Ancak bu cesareti Katolik Kilisesi tarafından cezalandırıldı ve kilise André Gide’in eserlerini 1952 yılında yasak kitaplar listesine koydu.
Yine de André Gide, savunduğu görüşlerinden caymayarak cesur bir şekilde eserlerini kaleme almaya devam etti. André Gide’nin yerleşik değerleri sorgulamasına neden olan şey belki de kendisinin farklı eğilimlerinin olmasıydı. 1924 yılında Corydon adlı eseri büyük tepki toplayarak, dikkat çekmiştir. Gide’in “Din ve aile ilerlemenin en büyük düşmanlarından biridir” demesi de toplumun kalıplaşmış değer yargılarına ne kadar eleştirel bakabildiğini gösteriyor. Isabelle adlı eseri tam olarak bu görüşünü kanıtlar nitelikte bir roman. Casimir karakterinin bir aile çöküşünün gölgesinde papaz eğitimi ile büyümesi tezini kuvvetlendirir.
André Gide, çağının aydınları üzerinde büyük bir etkisi olmuştur. Ve etkisi Türk edebiyatında da görülmektedir. Bu etki ile en çok Sait Faik Abasıyanık öykülerinde görürüz. Ahmet Hamdi Tanpınar, André Gide’nin Dar Kapı adlı eserine dikkat çekerken, Peyami Safa’nın kaleme aldığı eserlerinde Gide’nin izleri görülür.
Film Tadında Kitap
Isabelle bana konusu gereği yaz aylarında televizyon kanallarında verilen sezonluk dizi/filmleri çağrıştırdı. André Gide’nin kaleme aldığı konu, kitaplar kadar dizi/film sektöründe de büyük ilgi görüyor. Bu yüzden de ortaya aşina olduğumuz ve bu çekişmeli ilişkilerin yüzleşmesini merak ettiğimiz okuması/izlemesi keyifli bir hikâye çıkıyor. Hele Gide gibi konunun alt temelini güzel bir olay örgüsü ve anlatım ile destekliyorsa tadından yenmez. Gide, olay örgüsünü hiç yormadan anlatırken insanın yanılgılarını da objektif bir şekilde aktarıyor. Bu sebeple reading slump (kitap okuyamama) durumunda hissedenler için şüphesiz önerebileceğim eserler arasında.
Film tadında akıcı bir platonik aşk hikayesi okumak istiyorsanız Isabelle tam olarak size göre bir eser. Ben okurken çok keyif aldım, bir yandan da ev sakinlerine çok kızdım. Okumak içim bu kadar beklemiş olmama da sitem ettim. Şüphesiz yazarın diğer eserlerini de alıp okuyacağım. Sizlere de Isabelle’i okumanızı tavsiye ederim.
Beğenebileceğiniz diğer yazılarımız:
Ama, Fakat. Lakin. Ancak ve ancak. Mademki.
ve. ne yazık ki. ile çünkü de hem ama fakat
Yazıyı burada paylaş:
