Yılbaşının gelişi ile beraber yılbaşı öyküleri de kendini göstermeye başladı. Yılbaşı ve Noel temalı en klasik öykü ise Bir Noel Şarkısı. Charles Dickens’in yazdığı kitap, çıktığı ilk zamanlardan beri çok sevilmiş. Dahası, bu öykü, yazılmış ilk yılbaşı hikâyelerinden biri olarak gösteriliyor. Kitabının ününe rağmen Bir Noel Şarkısı ile ilgili bilinmeyen birçok nokta var. Biz de sizin için eserle ilgili en ilginç bilgileri derledik. İyi okumalar!
“Hayatın kalabalık yollarının kenarlarından yürümek, her tür sevgiyi kol boyu mesafede tutmak; Scrooge’a göre bunlar akıllı insanların zevk aldığı şeylerdi.”
Bir Noel Şarkısı, Charles Dickens
Bir Noel Şarkısı hakkında bilinmeyenlere geçmeden önce gelin hikâyeyi hatırlayalım. Eser, Noel’den aşırı derecede nefret eden, cimri ve huysuz Ebenezer Scrooge’un macerasını konu alıyor. Noel arifesi gecesinde, Scrooge’un eski dostu Marley’nin hayaleti onu ziyarete geliyor. Sadece Marley’nin hayaletini görmek yeterince şaşırtıcıyken, bir de hayalet birçok zincire bağlı görünüyor. Aslında bütün bu zincirler, Marley’in hayatı boyunca farkında olmadan kendine yarattığı zincirler. Marley, aynı kadere mahkum olmaması için Scrooge’u uyarıyor ve onu gece boyunca üç hayaletin daha ziyaret edeceğini söylüyor: Geçmiş Noel’in hayaleti, şimdiki Noel’in hayaleti ve gelecek Noel’in hayaleti.
Scrooge, gece her uyanışında tıpkı Marley’nin dediği gibi bir hayaletle karşılaşıyor. Hayaletlerle birlikte yaşadığı zamanları ve yaşayacağı Noel’i görüyor. Peki gördüklerinden sonra aynı huysuz kişi olarak mı kalacak? Yoksa Noel ruhu onu da etkileyecek mi? Bir Noel Şarkısı’‘nda bunun cevabını öğreniyoruz.
1.”Merry” Christmas Denmesinin Sebeplerinden Biri
İngilizcede çoğu gün kutlanırken “happy” kelimesi kullanılır: Happy birthday, happy Halloween, happy Easter… Fakat Noel’i kutlarken çoğu kişi “happy” demez. Onun yerine neredeyse herkes “Merry Christmas” der. Bu kalıbın kullanılmasının nedenlerinden biri de, Bir Noel Şarkısı. Aslında 1500’lerden beri kullanılan bir kalıp olsa da 1843 yılında Bir Noel Şarkısı basılana kadar popüler değilmiş. Kitapta toplam 21 kere “Merry Christmas” geçiyor. Kitap sayesinde insanlar arasında “Merry Christmas” denmesi popülerleşmiş. Ardından ilk kez bir reklamda kullanılmış ve sonrasında dilde kalıcı bir yer edinmiş. Bir Noel Şarkısı‘nın İngilizceye kattığı tek şey bu değil. Paragöz, cimri anlamına gelen “scrooge” kelimesi, Ebenezer Scrooge’dan geliyor.
Ayrıca döneminin günlük diline bir ifade daha katmış: “Bah! Humbug!”. “Humbug” kelimesi saçmalık anlamına geliyor. Her ne kadar kitapta Scrooge bu ifadeyi iki kere kullansa da onun lafı olarak biliniyor. İnsanlar, aşırı duygusal ya da neşeli buldukları şeylere karşı tıpkı Scrooge gibi “Bah! Humbug!” demeye başlamış. Böylece Bir Noel Şarkısı birkaç farklı şekilde İngilizceyi etkilemiş.
2. Dickens’ın Kitabı Altı Haftada Yazması
Hepimiz yapacağımız işleri zamanında yetiştirmeye çalışırız, Dickens da bizden pek farklı değil. Bir Noel Şarkısı’nın Noel’de raflarda olabilmesi için Dickens kitabı tam altı haftada yazmış. Ancak bu kadar hızlı yazmak Dickens’ın alışık olduğu bir durum değilmiş. Genelde romanlar üzerinde uzun süre uğraşırmış. Dikkatli bir şekilde hikâyeyi planlar, düzenli ilerlemek için birçok not alırmış. Bütün çalışmaları sonucunda yazım süreci uzun sürermiş, fakat Bir Noel Şarkısı onun için istisna olmuş.
Bu durumun başka bir nedeni daha var. Dickens maddi sıkıntılar yaşamaya başlamış. O zamanlar tefrika edilen Martin Chuzzlewitz adlı eserinin satışları azalmış. Çalıştığı yayınevi, eğer satışlar daha da azalırsa maaşını düşüreceğini söylemiş. Üstüne üstlük eşi, beşinci çocuklarına hamileymiş. Bütün etkenlerin bir araya gelmesi, Dickens’i bu duruma sürüklemiş. Ne yazık ki kitabın hemen tükenmesine rağmen, Bir Noel Şarkısı‘nın Dickens’a için finansal açıdan büyük bir etkisi olmamış. Kitabın basım masrafı, kârın önemli bir kısmını götürüyormuş.
3. Romanı Halka İlk Kez Dickens’ın Okuması
İngiltere’de Viktorya Dönemi zamanında halkın büyük bir kesimi okuma yazma bilmezmiş. Bu yüzden halka okuma diye bir kavram ortaya çıkmış. Bir kişi çıkıp halka gazete, kitap, hikâye okurmuş. Bir Noel Şarkısı basıldıktan on yıl sonra ilk kez halka okunmuş, hem de Dickens tarafından. Dickens Bir Noel Şarkısı’nı okurken tabii ki sahneye çıkıp dümdüz okumamış. Karakterlere göre sesini değiştirir, bazı cümleleri ve paragrafları çıkarır, bazılarını eklermiş. Her sahneye çıktığında yaptığı değişikliklerle beraber birazcık farklı bir metin olurmuş. Charles Dickens 1853 yılından ölümüne, yani 1870’e kadar kitabı halka okumaya devam etmiş. Dickens, Bir Noel Şarkısı’nı okumak için toplam 127 kere sahneye çıkmış.
Ayrıca Charles Dickens bu halka kitap okuması ile bir ilke daha imza atmış. Okuma gösterilerinde kendi eserlerini okuması insanlar için yeni bir durummuş. Hem ünlü bir yazar oluşu hem de kendi kitabını okuması seyircilerin ilgisini çekmiş. Dickens, önceden de halka kitap okuyormuş ve bu konuda deneyimliymiş. Deneyimi sayesinde başarılı performanslar sergileyince, bütün gösterilerin biletleri hızlıca tükenirmiş.
4. Yirmiden Fazla Uyarlama
Sevdiğiniz kitapların uyarlamalarını izlemekten zevk alır mısınız? Eğer cevabınız evetse ve Bir Noel Şarkısı’nı seviyorsanız, size iyi bir haberim var. Eserin yirmiden fazla film uyarlaması var! Ayrıca bu uyarlamalar sadece kitaba bağlı kalanlar. Daha retellingler, diziler, tiyatro oyunları ve hatta operalar var. -Bir Noel Şarkısı temalı bir Barbie filmi bile var!- Klasikleşmiş bir hikâye olduğu için, hemen hemen her şekilde uyarlamasını bulabilirsiniz. Buna ek olarak, günümüzde hâlâ uyarlamaları çıkmaya devam ediyor.
Bu kadar çok uyarlamasının olmasının nedenlerinden biri, kitabın çıktığı gibi uyarlanmaya başlanması. Bir Noel Şarkısı’nın basılmasından yaklaşık iki ay sonra ilk uyarlama tiyatro oyunu çıkmış. İlk oyunun üstünden daha bir ay bile geçmemişken, yedi tiyatro daha Bir Noel Şarkısı’nı sahnelemeye başlamış. İlk film uyarlaması ise 1901’de çıkmış. Ayrıca filmler daha insanlar için çok yeniyken, bu kitabın bir uyarlaması varmış. Hikâye sevilince, uyarlamalar da devam etmiş. Bu şekilde günümüzdeki sayıya ulaşılmış.
5. Dickens’ın Yılbaşı Temalı Tek Kitabı… mı?
Charles Dickens hayatı boyunca birçok kitap yazmış. İki Şehrin Hikayesi, Büyük Umutlar, Oliver Twist… Bu kadar eserin arasında tek bilinen yılbaşı temalı eser Bir Noel Şarkısı olsa da yılbaşını konu alan tek öykü o değil. Yazar 1843’te Bir Noel Şarkısı ile yılbaşı hikâyeleri yazmaya başlamış. Onu takip eden yıllarda yine Noel hakkında eserler yazmaya devam etmiş. 1867 yılına kadar her yıl düzenli olarak Noel romanları ya da öyküleri yazmış. Yılın bu zamanında çıkan hikâyeler, insanların Noel’i kutlama yolu olmuş. Böylece toplam dört roman ve bunun yanında birçok öykü yazmış. İçlerinden bazıları zamanında sevilse de hiçbiri Bir Noel Şarkısı’nın önüne geçememiş. Hatta bu dört roman ve hikâyeler, Türkçeye çevrilmemiş bile. Aradan geçen zamanla yavaş yavaş unutulmuşlar.
Bir Noel Şarkısı dışındaki hikâyelerinden hiçbiri dünya çapında bir bilinirliğe ulaşmasa da onlar olmasa, yazar Noel’le bu kadar bağdaştırılmazdı. Her yıl yaptığı kutlamalarla Dickens, Noel’le o kadar bağdaştırılmış ki öldüğü zaman “Noel Baba da ölecek mi?” diye soran çocuklar olmuş. Bir Noel Şarkısı hakkında bize en ilginç gelen bilgiler bunlardı. Siz en çok hangisini enteresan buldunuz? Yorum yaparak bizimle paylaşmayı unutmayın. Yazının sonuna ulaştığımıza göre, başka yazılarda görüşürüz!
Beğenebileceğiniz diğer yazılarımız:
Yazıyı burada paylaş:
