Merhaba sevgili Bibliyoraf okurları. Bu yazıda sizlerle birlikte aslında Medusa’yı nasıl yanlış tanıdığımızı göreceğiz. Sizlere karakterin hakkının nasıl yendiğini ve nasıl tanrıların oyunlarının kurbanı olduğunu anlatacağım.
Ayrıca Madeline Miller tadında yeni bir retelling kitabı da geliyor. Yazıda ondan da bahsedeceğim. Medusa, seveni kadar sevmeyeni de olan bir karakter. Bakalım yazının sonunda siz hangi tarafta olacaksınız. Hadi başlayalım.
Medusa Kimdir?
Medusa, Phorkus ve Keto’nun “Gorgonlar” olarak bilinen üç çocuğundan biridir. Antik Yunancada Medusa’nın adı “korumak veya muhafaza etmek” anlamına gelir. (Bu ismin neden çok anlamlı olduğunu yazının devamında göreceksiniz.) Medusa’nın, Sthenno ve Euryale isimli iki kız kardeşi vardır. Gorgon kardeşlerin iki tanesi ölümsüzdür. Peki bilin bakalım hangi kız kardeş ölümlü? Evet, piyango Medusa’yı vurmuş. Ama buna kazandığı en küçük piyango diyebiliriz.
Gorgon kardeşlerden Euryale’in en büyükleri ve Sthenno’nun ortancaları olduğu söylendiği gibi, aslında kardeş olmadıkları, ancak aynı özellikleri gösterdikleri için Zeus tarafından kardeş ilan edildikleri de söylenmektedir. Bazı efsanelerde de, Euryale’in toprak tanrıçası Gaia’nın kız kardeşi olduğu ve Medusa’nın da aslında Gaia’nın kızı olduğu yazmaktadır. (Eğer Gaia ile bu kadar yakın akraba olsalardı çok daha güçlü olmaları gerekirdi diye düşünerek bu seçeneği kafamda eliyorum.)
Mitolojiye göre Medusa’nın dillere destan bir güzelliği vardır. Öyle ki yeryüzünde ondan daha güzel bir kadının olmadığı söylenmektedir. Bazı kaynaklarda, diğer Gorgon kardeşlerin canavar görünümlü olduğundan bahsedilir. Durum böyle olunca, Medusa güzelliğiyle iyice göze batar. Tüm kadınlar onu kıskanır. Ve haliyle birçok tanrının da ilgisini çeker.
Poseidon, Medusa ve Athena
Medusa, kız kardeşleriyle birlikte zekâ ve savaş tanrıçası Athena’ya ait bir tapınakta yaşar. Kendini tanrılara adamasının yanı sıra bekaret yemini de etmiştir. Fakat Medusa’nın güzelliği, denizler tanrısı Poseidon’un ilgisini çeker. Poseidon, resmen Medusa’nın güzelliğiyle büyülenmiştir. Poseidon dayanamaz ve çok büyük bir saygısızlık örneği göstererek Athena’nın tapınağında Medusa ile birlikte olur. (Bazı kaynaklara göre Athena ile Poseidon bu sırada evlidir, bazılarına göre de durmadan bir çekişme halinde olduklarından içten içe birbirlerinden hoşlandıkları söylenir.)
Yani tamam, her ne yaparlarsa yapsınlar tanrıların bir şekilde paçayı kurtardığını çok okuduk. Ama bu artık başka bir seviye. Zeka tanrıçasına ihanet ve saygısızlık ha? Hem de kendi tapınağında. (Neredeyse Poseidon’a üzüleceğim.) Böylece Poseidon, zeka tanrıçasını sonsuza dek kendine düşman etmiştir. Athena onun hayatını zorlaştırabilmek için elinden geleni yapmıştır. (Yunanistan’ın başkentine koruyucu tanrı seçilecek ve Poseidon seçilebilmek için su çeşmesi mi yapmış? Bam! Athena’dan da bir zeytin ağacı. Ve sırf nispet olsun diye Athena isminin şehre verilmesini istememişse ben de bir şey bilmiyorum.)
Medusa’ya geri dönelim. Bu sırada zavallı Medusa tapınakta kalmaya devam eder. Olayı öğrenen Athena, ne yazık ki sinirini Medusa’dan çıkarmaya karar vererek onu ve kardeşlerini yılan saçlı iğrenç canavarlara çevirir. Bununla da yetinmeyen Athena, Medusa’yı, gözlerine her bakan kişinin taşa dönüşeceği şekilde lanetler. Ardından onu dünyanın en kuzeyine, Hyperboea’ya sürgün eder.
Athena’nın İntikamı: Perseus
Athena’nın sinirinin sırf bunlarla yatışmayacağını bilecek kadar mitoloji okuduk değil mi? Athena, Medusa’yı öldürmek için Argos Kralı’nın kızı Danae ile Zeus’un oğlu olan Perseus’la iş birliği yapar. Athena, Perseus’a ayna gibi parlak yüzeyli bir kalkan verir ve Medusa’nın gözlerinin içine doğrudan bakmamasını tembihler. Ayrıca Perseus, Zeus ve diğer tanrılardan da yardım alır. Hermes’ten bir çift kanatlı sandalet, Hades’ten görünmezlik başlığı, Hephaestus’tan da bir kılıç hediye almıştır. (Evet, ballı bir arkadaş kendisi.) Bu yardımlar sayesinde Perseus, Medusa’nın kafasını kesmeyi başarır. Ancak kimsenin bilmediği bir şey vardır. Medusa, Poseidon’dan hamiledir ve kafası kesilince Pegasus ve Chrsyar, Medusa’nın cansız bedeninden dışarı çıkıverir. (Evet, meşhur Pegasus böyle doğmuş.) Athena, denizler tanrısı Poseidon’dan olma bu iki kardeşi kendisine köle yapmaya karar verir.
Medusa’nın kafasını ganimet olarak yanına alan Perseus, evine dönerken hala taşa çevirme özelliği olan kafayı birçok kez kullanır. Bakınız:
- Perseus yolda Titan Atlas ile karşılaşır. Ve gölgesinde dinlenmesine izin vermediği için onunla tartışmaya başlar. Bunun üzerine Perseus, Medusa’nın başını kullanarak Atlas’ı taşa çevirir. İşte böylece de günümüzdeki Atlas Dağları ortaya çıkar.
- Daha sonra yine yolda Andromeda (Kepheus’un kızı) ile karşılaşır. Kız kurban edileceği sırada Perseus Medusa’nın başını kullanarak Andromeda’yı kurtarır ve yanına alır.
- Perseus evine döndüğünde ise zorla annesiyle evlenmeye çalışan Argos Kralı’nı taşa çevirerek annesini kurtarır.
- Perseus, nihayetinde kalkanı ve Medusa’nın kafasını Athena’ya geri verir. Athena da düşmanlara dehşet veren bu kafayı kalkanına takar ve öyle kullanır. (Bknz. Titan’ın Laneti, Thalia Grace’in kalkanı)
Medusa’nın Sanattaki Yeri
Medusa’nın başı, tarih boyunca birçok miğfer ve kalkan tasvirinde kullanılmıştır. Gorgon yüzünün, Roma döneminde göğüs zırhlarında, mozaiklerde ve hatta gemi kirişlerinde kullanıldığına dair arkeolojik kanıtlar da var. İnşa edilen tapınaklarda ve mozaiklerde de Medusa’ya rastlamak mümkün. Bu popülerliğin nedeni de bu tasvirlerin insanları kötülüklerden koruduğu inanışıymış. Halbuki zavallı Medusa kendini bile koruyamadı ki…
Medusa’nın antik çağdaki belki de en ünlü örneği, Parthenon’daki Athena Parthenos heykelidir. Bu Athena heykelinde Medusa’nın yüzü, tanrıçanın göğüs zırhında tasvir edilir. (Percy Jackson okurları şu an bilmiş bilmiş sırıtıyor evet, biliyorum.)
Ülkemizde, Didim’deki Apollon Tapınağı’nda ve İstanbul’daki Yerebatan Sarnıcı’nda da Medusa figürleri bulunuyor. Apollon Tapınağı’nın yapımında Medusa heykelleri kullanılmak istenmiş ancak tapınak bir türlü bitmediği için birçok Medusa figürü yarım kalmış ve günümüze bu şekilde ulaşmış.
Birçok ünlü ressamın da tablolarında Medusa’ya yer verdiğini görebilirsiniz. Caravaggio, Peter Paul Rubens gibi ünlü isimler Medusa’yı resmetmişlerdir. Ne diyelim, belli ki ölümden sonra bile rahat yok Medusa için.
Natalie Haynes’ın Medusa Retellingi: Stone Blind
Gelelim kitaba. Natalie Haynes, genellikle mitoloji ve mitolojik retelling üzerine odaklanan bir yazar. Geçtiğimiz yıl Epsilon Yayımları yazarın Bin Gemi isimli kitabını okurlarla buluşturmuştu. Bu yılın başında da İthaki Yayınları yazarın Children of Jocasta kitabını çevireceğini açıklamıştı.
Yazarın yeni kitabı Stone Blind ise 15 Eylül’de yayımlanacak. Kitapta Medusa’nın hayatının yeniden anlatılmasına şahit olacağız. İşin ilginç yanı, hikâyenin büyük kısmında Medusa aslında ölü olacak. Çünkü kitapta Medusa’nın Perseus ile karşılaşması sonrasını okuyacağız. Yazar hikâyenin bu kısmını nasıl işleyecek çok merak ediyorum.
Haynes’ın kitabı hakkındaki yorumunu da şöyle bırakıyorum: “Bu, genç bir kadının nasıl canavara dönüştüğünün hikâyesi. Ve aslında hiçbir zaman canavar olmayışının.”
Hepimiz onu yılan saçlarından dolayı kötü bildik. Efsaneler, ataerkil bakış açısıyla anlatıldığı için kadınları kötülemekten hiç geri durmadı. Medusa’nın lanetlenmeden önceki halini merak edip hiç araştırmadık. Biz onu sadece mitlerin kötü karakteri olarak gördük. Neyse ki artık bazı şeyler değişiyor. Mavilerle kalın. 💙
Yazıyı burada paylaş:
