Mısır Mitolojisi 101: Mitler, Tanrılar ve Daha Fazlası

Merhabalar. Mitoloji Dosyaları serimizin bu ayki yazısında Mısır mitolojisine giriş yapacağız. Önce Mısır mitolojisinin yaratılış efsanelerine, daha sonra ise bu mitolojideki önemli tanrılara değineceğiz. Yazının en sonunda ise Mısır mitolojisi hakkında daha fazla bilgi edinmek için neler okuyabiliriz, bunlara bakacağız. İyi okumalar.

Mısır Mitolojisindeki Yaratılış Mitleri

Antik Mısır’ın önde gelen üç şehrinde dört farklı yaratılış mitine inanılırdı.¹ Buradan yola çıkarak Mısır’ın coğrafi konumundan dolayı kendi içinde bile iletişimsizlik yaşadığını öne sürebiliriz. Yazının bu kısmında size bu dört yaratılış mitini anlatmaya çalışacağız.

1: Bazı kaynaklarda 4 şehirden bahsedildiğine rastlayabilirsiniz. Fakat dördüncü şehir, bir yaratılış mitine değil de firavunlarının onlara dayattığı propagandaya inandığı için onu bu yazıya eklemedik.

Antik Mısır’ın en önemli şehirlerinden biri olan Heliopolis² iki farklı mite birden ev sahipliği yapıyordu. Bu mitlerden ilki Ogdoad’dı. Bu efsaneye göre dünyayı yaratan dört kadın dört erkek olmak üzere sekiz tanrı vardı. Kadınlar yılan, erkekler ise kurbağa ile özdeşleştirilmişti. Mısırlılar dünya yaratılmadan önce bu sekiz tanrının karanlık su kümesinde yaşadığına inanırdı. Kaosun dört kurbağa tanrısı ve dört yılan tanrıçası. Heliopolis sekizlisi olarak da bilinen bu tanrılar şunlardı; Nun ve Naunet (su), Amun ve Amaunet (görünmezlik), Heh ve Hauhet (sonsuzluk) ve Kek ve Kauket (karanlık). Ayrıca bu sekiz tanrı ve tanrıçanın, Nun’dan güneş tanrısı Atum-Ra’yı yarattıklarına da inanılırdı.

2: Heliopolis, Antik Mısır dilinde “güneş ibadet merkezi” anlamına gelmektedir.

Mısır mitolojisi

Bu şehrin diğer ve en popüler miti ise Ennead ismiyle de anılan, Mısır tanrılarının Nun’dan geldiğine inanılan mitti. Efsaneye göre Nun, henüz Mısır dahi yokken var olan bir su kaynağıydı. Bu kaynak öylesine güçlüydü ki karanlıktan bir ışık doğurdu. Bu ışık daha sonra Atum adını alarak evrendeki en güçlü varlık haline geldi.

Eski dönemlerde Mısır mitolojisi, Mısırlıların günlük hayatı ile iç içe bir yapıdaydı. Mısırlılar için Nil bir hayat kaynağıydı. Bu yüzden de onu mitolojilerinin ve hatta inançlarının merkezine koymaları sizi şaşırtmamalı. Ayrıca Mısırlılar ölümden sonraki hayata da inanırdı. Ölülerini mumyalar ve geniş mezarlar kazıp ölüleri eşyalarıyla birlikte gömerlerdi. Hatta bu işlemlerin doğru yapılması için, bir cenaze metni olan Ölüler Kitabı’nı³ yazdılar. Ölüm, Mısır mitolojisinde de önemli bir yeri olan kavramdı. Yaratıcı tanrı Atum’un, her gece karanlığında ölüp şafak ile birlikte yeniden dirildiğine de inanılırdı.

mısır mitolojisi

3: The Book of Dead, Mısırlı rahipler tarafından yazılan bir cenaze metnidir. Bu metinle ilgili detayları yazının son kısmında okuyabilirsiniz.

Atum ilk tanrıları, dolayısıyla da yaşamın kendisini, yoktan yani hiçlikten var etti. Piramit Metinleri’ne göre Atum, Şu ile Tefnut’u (hava ile su) bir mastürbasyon eylemi ile yarattı. Teolojik açıdan bu durumu “Yaratıcının yegâne eşi kendisidir.” cümlesi ile açıklayabiliriz. Daha sonra Şu ve Tefnut’tan Nut (yer) ve Zeb (gök) doğdu. Böylece Dünya oluştu.

Bu efsanede en önemli dokuz tanrı vardı. Heliopolis dokuzlusu olarak da bilinen bu tanrıları Atum, Şu, Tefnut, Geb, Nut, Osiris, İsis, Seth, Nephthys olarak sıralayabiliriz.

Ayrıca bu efsanenin yaratıcı tanrısı her ne kadar Atum olsa da daha sonraki yıllarda şehirde popülerleşmeye başlayan başka bir tanrı oldu. Ra isimli bu tanrı güneş tanrısı olarak biliniyordu ve güçleri Atum’unkine çok benziyordu.⁴ Bu yüzden de yerliler bu iki tanrıyı Atum-Ra olarak birleştirdi ve ikiliyi birlikte anmaya başladı. Bazı kitaplarda Ennead efsanesinin yaratıcı tanrısı olarak Ra’yı görmemizin asıl sebebi de bu.

4: Atum da bir güneş tanrısıydı. Bir efsaneye göre Atum, Ra, Horakhty ve Khepri güneşin farklı yönlerini oluştururdu. Atum, her gece yeraltı dünyasında seyahat eden, batan güneşti. Ra ise yükselen güneş olarak anılıyordu.

mısır mitolojisi

Antik Mısır’ın bir diğer şehri Memfis‘de ise her şeyin başlangıcının Ptah olduğuna inanılırdı. Onlara göre Ptah, evrendeki ilk ve en büyük varlık olan tanrıydı. Dünya, buradaki yaşam, tanrılar ve evren Ptah’ın düşüncelerinden meydana gelmişti. Ayrıca Ptah, hem kadın hem de erkek formunda tasvir edilirdi. Yani androjen bir yapıya sahipti.

Mısır mitolojisindeki bir diğer yaratılış miti ise Waset şehrinde popülerdi. Burada yaratıcı tanrının Amun olduğuna inanılırdı. Amun, her şeyin arkasındaki gizli ilahi güçtü. Bir gün evreni yaratmak için harekete geçti. Önce Ogdoad tanrılarını ardından da Ennead tanrılarını yarattı. Ancak kendini, yarattığı bu tanrılardan bile gizledi. Daha sonrasında ise Dünya’dan ayrıldı ve bir daha da Dünya’da yaşananlarla ilgilenmedi.

Mısır Mitolojisindeki En Önemli Tanrı ve Tanrıçalar

Mısır mitolojisini en önemli tanrılarını: Sekhmet, Isis, Thoth, Hathor, Horus, Anubis, Amon-Ra, Osiris ve Mut olarak sıralayabiliriz. Gelin bu tanrıları kısa kısa inceleyelim.

Mısır mitolojisinin en bilinen tanrılarından biri olan Ra, güneş tanrısıdır. Ayrıca tanrıların en büyüğü ve kralı olarak da bilinir. Başının etrafında bir güneş diski vardır. Şahin başlı bir tanrı olarak tasvir edilir. Ra’nın birçok eski Mısır tanrısı ile birleştiğine inanılır. Bu birleşmelerden en önemlisi ise Mısır mitolojisinin yaratıcı tanrılarından Amon ile birlikte oluşturduğu Amon-Ra’dır. Tanrıça olarak karşılığı Amunet’tir. Amon-Ra’nın eşi ise Mut adında bir tanrıçadır. Mut, Mısır dilinde “anne” anlamına gelmektedir. Bu yüzden de tanrıların annesi olarak isimlendirilir. Mut, kafasında hem Aşağı hem de Yukarı Mısır’ı temsil eden iki taç takar. Hiyerogliflerde ise akbaba olarak temsil edilir. Amon-Ra, eşi Mut ve oğulları ay tanrısı Khons ile Thebes Üçlüsü’nü⁴ oluşturur.

4: Thebes’de yaygın olarak bu üçlüye inanılır ve ibadet edilirdi. Amun-Ra,Thebes’in koruyucusu olarak da bilinir.

Yer tanrısı Zeb ve gök tanrıçası Nut’un en büyük çocuğu olarak kabul edilen Osiris, ahiret tanrısıdır. Genellikle yeşil deri ile tasvir edilen Osiris’in, aynı zamanda bitki örtüsü tanrısı olduğu da düşünülür. Osiris, kendi kız kardeşi doğurganlık ve büyü tanrıçası Isis ile evlenir. Fakat kardeşi Seth tarafından öldürülür. Osiris, kendi kardeşi tarafından öldürülmesine rağmen, çocuk sahibi olmak isteyen İsis’in büyüsüyle hayata döner. İkilinin birlikteliğinden Horus doğar. Kırmızı ve beyaz bir tacı olan şahin başlı tanrı olarak tasvir edilir. Horus, savaş, koruma ve ışık tanrısı olarak bilinir. Horus babasının intikamını aldıktan sonra Mısır’ın yeni firavunu olarak ilan edilir. Osiris ise yeraltı dünyasının tanrısı olur. Firavunlara ve Mısır halkına, ölümden sonraki hayata alışmaları için yardım eder.

mısır mitolojisi

Anubis ise yeraltının Osiris’ten önceki hakimidir. Anubis, Ra ve Nephthys’in çocuğudur. Ölüleri mumyalamak ve ruhlarını öbür dünyaya yönlendirmekle görevlidir. Siyah teni, toprağı verimli yapan karanlık Nil yataklarını simgeler. Hiyerogliflerde hem kadın hem de erkek olarak tasvir edilen Anubis çakal başlı bir tanrıdır.

İyi ve kötü arasındaki anlaşmazlıkları çözen bir hakem olan Thoth, kendi kendini yaratan bir tanrı olarak kabul edilir. Hem fiziksel hem de ilahi kanunların efendisi, tanrıça karşılığı Ma’at ile birlikte, hesaplamalardaki ustalığıyla evreni korur. Antik Mısırlılar, onu bilim, felsefe ve sihir yazarı olarak kabul eder. Bu ibis veya babun başlı tanrı, antik tarihin en bilgili tanrısı olarak kabul edilir. Güneş yokken bile zamanı sayan ay tanrısı olarak kabul edilen Thoth, 365 günlük takvimi yaratan kişi olarak kabul edilir.

Ra’nın kızı olan Hathor, müzik ve dans tanrıçasıdır. Aynı zamanda doğum sırasında kadınlara yardım ettiğine de inanılır. Hem ölülere hem de yaşayanlara karşı sevecen, alçakgönüllü ve nazik biri olarak tasvir edilir. Cennetin, Dünyanın ve Yeraltı Dünyasının Leydisi olarak da bilinir. Tanrı Ra’nın bir diğer kızı ise savaş tanrıçası Sekhmet’dir. Savaş sırasında firavunlara önderlik eden ve onları koruyan Sekhmet, bir dişi aslan olarak tasvir edilir ve sert karakteriyle tanınır.

Mısır Mitolojisi İçin Kitap Önerileri

1. Mısır Mitolojisi: Eski Mısır Tanrıları ,Tanrıçaları ve Mitleri – Geraldine Pinch

Ünlü Mısırbilimci Geraldine Pinch tarafından yazılan bu kitap, Mısır mitolojisine dair en önemli kaynaklardan biri. Yazar bu kitabında hem Mısır mitleriyle ilgili yorumlarına hem de Mısır tarihi ve kültürüyle ilgili açıklamalara yer veriyor. Böylelikle Mısır mitolojisine daha geniş bir perspektiften bakma fırsatını elde ediyoruz.

Bu kitabı diğerlerinden ayıran en büyük özelliklerden biri de yazarın hem Mısır tarihindeki hem de mitolojisindeki önemli olaylar için zengin bir zaman çizelgesi hazırlamış olması. Sizin için bir nevi “el kitabı” görevi görecek olan bu kitap, Mısır mitlerini öğrenmek için bulunmaz bir kaynak.

2. Mısır’ın Ölüler Kitabı – Peter le Page Renouf

Ölüler Kitabı (The Book of Dead), genellikle papirüs üzerine yazılmış ve Yeni Krallık döneminin başlangıcından beri kullanılan eski bir Mısır cenaze metnidir. Bu metnin günümüze kadar ulaşmış en güzel örneği ise British Museum’da yer alan Papyrus of Ani’dir.

Mısır’ın Ölüler Kitabı, Mısırbilimci Peter le Page Renouf’un bu antik yazmayı anlattığı kitabın adı. Bu cenaze metni, antik dünyanın en canlı ve kalıcı görüntülerinden bazılarını zihninize kazıyacak. Dilimize Onbir Yayınları tarafından çevrilmiş bu kitap, Eski Mısır inançlarına derin bir dalış yapmak isteyenlerin kütüphanesinde mutlaka yer edinmeli.

3. Kırmızı Piramit – Rick Riordan

Mitoloji konuşup Rick Riordan kitabı önermemek olmaz. Yazarın Kane Günceleri isimli bu serisi, ünlü Mısırbilimci arkeolog Dr. Julius Kane’in oğlu Carter’ı konu alıyor. Carter, annesinin ölümünden sonra babası ile dünyayı dolaşmaya karar veriyor. Kız kardeşi Sadie ise Londra’da büyükannesi ve dedesiyle birlikte yaşıyor.

Ayrı düşen ailesini bir araya getirmek isteyen Julius Kane, oğlu ile birlikte Londra’ya geri dönüyor. Fakat bundan kısa bir süre sonra British Museum’da büyük bir patlama yaşanıyor ve Julius Kane sırra kadem basıyor. Carter ise babasının kayboluşunun ardındaki gizemi çözmeye çalışırken arasında Mısır tanrıları ile bir bağ olduğunu fark ediyor.

Size yardımcı olabilecek diğer kitaplar:

Not: Yukarıdaki listede yer alan kurgu kitapların hiçbiri maalesef dilimize çevrilmemiş. Fakat yazarların başka eserlerinin dilimize çevrildiğini düşünürsek, bu kitapları da raflarda görmemiz yakındır diyebiliriz.

Yazının sonuna geldik. Bu yazıda sizin için Mısır mitolojisi hakkında temel bilgiler vermeye çalıştık. Umarız hoşunuza gitmiştir. Düşüncelerinizi yorumlarda bizimle paylaşmayı unutmayın!

başlık mısır mitolojisi

Sabah kalktım. Bugün yine çok geç kaldım. Saçımı yaptım. Güneş parlak harika. Dışarı çıktım. Sabah kalktım. Bugün yine çok geç kaldım. Saçımı yaptım. Güneş parlak harika. Dışarı çıktım. Sabah kalktım. Bugün yine çok geç kaldım. Saçımı yaptım. Güneş parlak harika. Dışarı çıktım. Sabah kalktım. Bugün yine çok geç kaldım. Saçımı yaptım. Güneş parlak harika. Dışarı çıktım.

Ama fakat ancak ve ancak. Lakin ama çünkü ve yine. Ama fakat ancak ve ancak. Lakin ama çünkü ve yine. Ama fakat ancak ve ancak. Lakin ama çünkü ve yine. Ama fakat ancak ve ancak. Lakin ama çünkü ve yine. Ama fakat ancak ve ancak. Lakin ama çünkü ve yine. Ama fakat ancak ve ancak. Lakin ama çünkü ve yine. Ama fakat ancak ve ancak. Lakin ama çünkü ve yine. Ama fakat ancak ve ancak. Lakin ama çünkü ve yine. Ama fakat ancak ve ancak. Lakin ama çünkü ve yine. Ama fakat ancak ve ancak. Lakin ama çünkü ve yine. Ama fakat ancak ve ancak. Lakin ama çünkü ve yine. Ama fakat ancak ve ancak. Lakin ama çünkü ve yine.

Sabah kalktım. Bugün yine çok geç kaldım. Saçımı yaptım. Güneş parlak harika. Dışarı çıktım. Sabah kalktım. Bugün yine çok geç kaldım. Saçımı yaptım. Güneş parlak harika. Dışarı çıktım. Sabah kalktım. Bugün yine çok geç kaldım. Saçımı yaptım. Güneş parlak harika. Dışarı çıktım. Sabah kalktım. Bugün yine çok geç kaldım. Saçımı yaptım. Güneş parlak harika. Dışarı çıktım.

Beğenebileceğiniz diğer yazılarımız:

Yazıyı burada paylaş: